Robert Konieczny: Nasza architektura była niszowa. Przecieraliśmy szlak w Polsce

Jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich architektów. Wywalczył też już miejsce w światowej elicie, czego dowodem jest książka słynnego krytyka architektury Philipa Jodidio poświęcona jego projektom. Projektowanie to jednak niejedyna jego pasja. „Mówię o architekturze i tłumaczę ją. To moja druga działalność, bardzo dla mnie ważna” – podkreśla Robert Konieczny z katowickiej pracowni KWK Promes.

Sukces: Jest pan współautorem dwóch archiprzewodników – po Europie i po Polsce. Podróżuje pan w poszukiwaniu architektury?

Robert Konieczny: Nie. Zostałem poproszony o napisanie tych przewodników, ale na początku nie bardzo miałem na to ochotę. Jestem czynnie działającym architektem, bardzo aktywnym zawodowo. Nie jestem natomiast krytykiem i w krytykę nie chciałem się bawić. Wydawnictwo jednak nalegało, dlatego namówiłem do współpracy Tomka Malkowskiego, architekta, a także krytyka i przy okazji podróżnika. Uwielbiam rozmawiać z nim o architekturze, a do tego Tomek kapitalnie o niej pisze. Właśnie w tej formule zaczęliśmy tworzyć archiprzewodniki.

Jaki był klucz doboru miejsc?

Szukaliśmy nowych i świeżych rozwiązań, które przecierają szlaki. Spędziliśmy setki godzin na dyskusjach i zebraliśmy ponad setkę obiektów. Niektóre pracownie były na naszej liście reprezentowane bardziej, inne mniej. Tomek proponował, żeby to wyrównać. Byłem przeciwny, bo to nie demokracja. Niektórzy robią więcej ciekawych rzeczy, inni nie robią ich w ogóle. Taki jest ten nasz archiprzewodnik po Europie.

Czytaj więcej

Architektura

Walka o ocalenie polskiej perły modernizmu. Co dalej z willą Książków?

Niezwykła willa ma szansę stać się nową atrakcją turystyczną dla miłośników architektury. Potrzeb...

W części pierwszej, europejskiej, padają mocne słowa. „Nie widziałem szansy, żeby zapełnić całą książkę polskimi budynkami” – pisze pan we wstępie. A jednak archiprzewodnik po Polsce powstał. Czyli coś się musiało zmienić?

Zmianie uległy kryteria. Jeżeli mamy szukać budynków innowacyjnych, to w Polsce takich obiektów jest niewiele. Dlatego zmieniliśmy podejście i postawiliśmy na budynki ciekawe. Wyszliśmy z założenia, że ma to być reklama Polski i polskiej architektury, więc tak dobieraliśmy zdjęcia, żeby pokazać na nich to, co najfajniejsze. Dla mnie kluczowe było, żeby budynki zostały dobrze „wytłumaczone”. Mam fioła na tym punkcie, staram się opowiadać o architekturze w sposób zrozumiały. Tak też powinno się mówić o warszawskim MSN-ie.

A jak jest u pana z MSN-em? „Kupuje” pan tę koncepcję?

Uważam, że to dobry budynek. Czy, kierując się kryterium innowacyjności, umieściłbym go w naszym przewodniku? Być może nie, co nie oznacza, że MSN mi się nie podoba.

MSN – ładny, ale za słaby na archiprzewodnik?

Ten budynek jest naprawdę okej. MSN przez kolejne lata będzie zyskiwał, a liczba krytycznych opinii zmaleje. Wyobraźmy sobie, że zamiast obecnego MSN-u powstaje budynek formalnie szalony, coś w stylu muzeum Guggenheima w Bilbao. Przy Pałacu Kultury i Nauki mielibyśmy w efekcie mały obiekt, który próbuje krzyczeć, ale wprowadza jedynie chaos w przestrzeni. Dobrze się stało, że powstał budynek bardzo elegancki i dobrze zrobiony. MSN będzie się bronił przez wiele lat.

Marzyłem, żeby powstała właśnie taka książka – mówi Robert Konieczny o publikacji Philipa Jodidio poświęconej projektom i realizacjom KWK Promes.

Foto: Materiały prasowe

Przewodnikiem architektonicznym może być wydana niedawno książka słynnego krytyka architektury Philipa Jodidio, poświęcona pańskiej pracowni, KWK Promes. Jak powstała?

Philip odezwał się do mnie w 2017 roku. Już wcześniej prezentował nasze budynki w swoich książkach, ale uznał, że pora zrobić monografię KWK Promes. Nie ukrywam, że poczułem wielką radość. Jodidio, znany krytyk, który wydaje monografie najsłynniejszych architektów, chce zrobić książkę o naszej pracowni! Taka publikacja globalna chodziła mi po głowie od jakiegoś czasu.

Wpadłem na pomysł, żeby pod zdjęciami zamiast zwykłych podpisów biegła moja narracja – prowadzona żywym językiem, czasem z humorem – opowiadająca o tych budynkach. W ten sposób teraz w zasadzie obaj z Philipem jesteśmy autorami tej książki (śmiech). Przyznaję, że to publikacja, którą bardzo żyję. Marzyłem, żeby powstała właśnie taka książka. Wielu ludzi na świecie kojarzy nasze budynki, ale nie są świadomi, że zrobiła je jedna pracownia. Bardzo ciężko jest przejść przez ten próg rozpoznawalności. Tego typu książki w tym pomagają.

Czytaj więcej

Architektura

Rezydencja królów Polski odzyskuje blask. Koniec 40-letniego remontu

Gruntowny remont zamku w Dreźnie wszedł w końcową fazę. Zabytek, który został zniszczony w trakci...

Ma pan swoją listę budynków, które chciał pan zobaczyć na żywo?

Jak wspomniałem, najbardziej interesują mnie rozwiązania, które można zapisać za pomocą jakiejś idei, wzoru na kształtowanie przestrzeni, i takich obiektów nawet nie muszę oglądać, by mnie fascynowały. Ale mam oczywiście budynki, które lubię, bo mają jakieś zaskakujące motywy.

Foto: Markus Tretter/Kunsthaus Bregenz

Jakieś przykłady?

Pierwszy budynek, który przychodzi mi do głowy, to Kunsthaus Bregenz Petera Zumthora. Widziałem ten obiekt na żywo, to architektura, która się nie starzeje. Jest wyczyszczony ze zbędnych elementów i fajnie pracuje z materiałem, którym w tym przypadku jest szkło. Zumthor słynie z tego, że jest nie tylko wielkim artystą, ale i bardzo dobrym rzemieślnikiem. Kolejny przykład: budynek nastawni kolejowej w Bazylei. Tego typu obiekty robi wiele biur, nie zastanawiając się, jak sprawić, żeby powstało coś ciekawego. Tymczasem pracownia Herzog & De Meuron stworzyła taki budynek w Bazylei i to jest totalny kosmos. Nastawnię obłożono pasami stali i wygięto je tak, że budynek robi się dynamiczny. Idźmy dalej: Mediolan i Bosco Verticale, budynek mieszkalny pokryty zielenią. Architekci z Stefano Boeri Architetti zrealizowali wizję miasta wertykalnego. To do mnie przemawia, bo przecież przekonujemy ludzi, żeby nie uciekali z miast w poszukiwaniu kontaktu z naturą. Tutaj mamy ogromne tarasy, które są całkowicie zazielenione, a budynek wygląda jak wielkie drzewo. Oczywiście było wielu krytyków, którzy mówili, że to za drogie, za dużo betonu, że za ciężkie. Nie ma rzeczy idealnych, ale pomysł, żeby naturę wprowadzić tak mocno do miasta, jest świetny.

W 2017 roku Arka Koniecznego zdobyła tytuł najlepszego domu świata w konkursie prestiżowego magazynu Wallpaper.

Foto: Jakub Certowicz

Arka Koniecznego, pana dom w górach, też stała się obiektem turystyki architektonicznej. Jak się pan z tym czuje?

Kiedy zobaczyłem Arkę na mapie Brennej jako atrakcję turystyczną, pomyślałem: „No to pojechali” (śmiech). Potem przyszła jednak kolejna myśl, że to w sumie dobry pomysł.

Zdarza mi się zagadać do ludzi, którzy przychodzą obejrzeć Arkę, a kiedyś zaprosiłem nawet na herbatę grupę studentów. Gdy nie ma mnie na miejscu, można podejść, obejrzeć Arkę i wyrobić sobie zdanie, bo architektura musi się obronić sama. Nie mam z tym problemu. Namawiam jedynie, żeby nie jechać do nas samochodem, bo teren jest trudny. Wiele razy wyciągaliśmy auta gości za pomocą traktora czy koni.

Roberta Koniecznego i KWK Promes jest nadal stosunkowo mało w przestrzeni publicznej. Wasze projekty bywają ukryte, bo często są to prywatne domy. Nie żałuje pan, że ten dorobek w dużym stopniu pozostaje niewidoczny?

Ma pan rację, dlatego książka Jodidia jest próbą zebrania tego dorobku, wytłumaczenia go i pokazania. Większość osób nie zobaczy tych obiektów na żywo, a architektury powinno się doświadczać właśnie w taki sposób. Obecnie połowa naszych projektów to budynki publiczne czy mieszkaniowe, ale nadal spora część to domy prywatne. Nie chcemy z nich rezygnować.

Dom kwadrantowy – obsypany nagrodami projekt domu jednorodzinnego stworzony w pracowni KWK Promes.

Foto: Juliusz Sokołowski

Wolność?

W budownictwie prywatnym obostrzenia są trochę mniejsze, można sobie pozwolić na nieco więcej, można też pewne rzeczy przetestować. Gdybyśmy nie zrobili budynków zahaczających o architekturę mobilną, którą zapoczątkował u nas Dom Bezpieczny, a potem Dom Kwadrantowy czy Arka, gdyby ta mobilność nie pojawiła się w budynku Centrum Dialogu Przełomy w Szczecinie, nie byłoby Galerii Plato w Ostrawie. Tam w nietypowy, niestandardowy sposób galeria otwiera się na otoczenie i artyści ze sztuką mogą wyjść na zewnątrz. Pewne idee się rozwijają, dojrzewają, żeby po jakimś czasie w pełni rozkwitnąć. Tak się zdarzyło w przypadku Galerii Plato w Ostrawie.

Jaka była pierwsza myśl, kiedy zobaczył pan budynek dawnej rzeźni w Ostrawie?

Bardzo mi się spodobał, przypominał mroczne zamczysko. Gdy zobaczyłem ten budynek po raz pierwszy, pomyślałem: „To genialne”. Od razu wiedziałem, co będziemy tam chcieli zrobić. 

Dziurami w elewacji chciałem wypuścić sztukę na zewnątrz. Druga rzecz to brudne cegły, sadza i smog wżarte w mury obiektu. Przekonaliśmy konserwatora, że to świadectwo przemysłowej przeszłości Ostrawy.

Znana jest historia o tym, jak Arkę Koniecznego przeprojektował pan w trzy dni od A do Z. Przy Galerii Plato w Ostrawie też były zmiany koncepcji?

(Śmiech). Tylko jedna, ale gruntowna. Choć nie było to w zakresie naszego opracowania, zaprojektowaliśmy też plac dookoła budynku, który miał być przedłużeniem przestrzeni wystawienniczej. Kiedy ruszyła budowa Galerii Plato, opublikowano raporty ONZ o tym, jak architektura przyczynia się do zmian klimatycznych. W efekcie postanowiliśmy pozmieniać nasze podejście do projektowania, dlatego zmieniliśmy też myślenie o przestrzeni wokół Galerii Plato. Zrozumieliśmy z czasem, że nie może tam powstać otwarte forum służące tysiącom ludzi, jak w Szczecinie, gdzie znajduje się nasze Centrum Dialogu Przełomy. Potrzebowaliśmy terenu zielonego, by ludzi tam przyciągnąć, bo to peryferia miasta. W efekcie zaangażowaliśmy się w transformację przestrzeni wokół Plato, a teren otaczający budynek, pierwotnie zniszczony, został zazieleniony.

Gdy zobaczyłem ten budynek po raz pierwszy, pomyślałem: „To genialne”. Od razu wiedziałem, co będziemy tam chcieli zrobić – tak o dawnej rzeźni w Ostrawie mówi Robert Konieczny.

Foto: Jakub Certowicz