Podniósł z ruin XVI-wieczny zamek na Dolnym Śląsku. „To projekt mojego życia”

Nie sądziłem, że to przerodzi się w projekt mojego życia – mówi Martin Tomczyk, współwłaściciel Zamku Sarny na Dolnym Śląsku. Przez dekady XVI-wieczny zabytek był częścią PGR-u, później przez lata popadał w ruinę, bo nikomu nie był potrzebny. Dzisiaj można powiedzieć, że jedna z najbardziej okazałych rezydencji rodowych w tej części Dolnego Śląska, została uratowana. Ratować miał ją brytyjski król Karol III (wówczas jeszcze książę), a raczej jego fundacja Save Britain's Heritage. Ostatecznie wydarzenia potoczyły się inaczej, a Zamek Sarny trafił w ręce prywatnych inwestorów, którzy postawili sobie cel: przywrócić świetność jednej z pereł Dolnego Śląska.

Zamek Sarny: XVI-wieczny zamek przestał być ruiną 

Początki przygody Martina Sobczyka z zamkiem w Sarnach były skromne: zaczęło się od artykułu dla „Wall Street Journal”. Był korespondentem amerykańskiego dziennika i przygotowywał materiał o renowacji zrujnowanych zabytków w Polsce. Rząd sprzedawał wtedy zrujnowane rezydencje prywatnym inwestorom za bezcen. Po raz pierwszy więc Martin Sobczyk zetknął się z tym tematem z pozycji obserwatora. – Poznałem wiele osób na różnych etapach renowacji takich obiektów – wspomina. – Ich historie były bardzo inspirujące – i w taki sposób połknąłem haczyk.

Czytaj więcej

Hotele

Podniosła z ruin pałac na Mazurach. „Zamiast nowego auta, kupowaliśmy cegły”

– Jeżdżąc do innych obiektów, zawsze mieliśmy jakieś „ale” i intensywną dyskusję na temat plusów...

Po raz pierwszy Martin Sobczyk przyjechał do Saren w połowie listopada 2013 roku. – Była brzydka, słotna pogoda – opowiada. – Byłem pewien, że nic z tego nie będzie – aż zobaczyłem obiekt z oddali. Wawel! – pomyślałem. W walącej się rezydencji wciąż było wiele czaru minionych stuleci.

Od 2019 roku na Zamku Sarny odbywa się część wydarzeń w ramach Festiwalu Góry Literatury, którego organizatorem jest Fundacja Olgi Tokarczuk.

Foto: Materiały prasowe

Całe założenie pałacowo-folwarczne w Sarnach (dawniej: Schloss Scharfeneck), którego początki sięgają średniowiecza, składa się z kilkunastu budynków. Oprócz wielokrotnie przebudowywanego pałacu znajduje się tu też między innymi dom bramny, kordegarda, spichlerz i kaplica, które budowano w kolejnych wiekach. Po 1945 roku, kiedy przemianowano przyczółek Scharfeneck na Sarny, stał się on własnością Skarbu Państwa. Po likwidacji PGR-ów zamek zaczął popadać w coraz większą ruinę – do tego stopnia, że w drugiej dekadzie XXI wieku groziło mu zawalenie.

Historia remontu Zamku Sarny na Dolnym Śląsku

W takim właśnie stanie był kompleks w Sarnach, kiedy Martin Sobczyk z dwoma wspólnikami przejął go wraz z parkiem, w którym znajduje się kilka zabytków przyrody. Decyzja o zakupie nie była łatwa, jej podejmowanie trwało około miesiąca.

Foto: Materiały prasowe

Oprócz zrujnowanego kompleksu i zarośniętego parku nowi właściciele niejako „w pakiecie” dostali też umowy najmu lokali mieszkalnych byłych pracowników PGR-ów. – Znalezienie im nowych mieszkań zajęło nam trzy lata – opowiada Martin Sobczyk, który zasiada w radzie powołanej w 2014 roku Fundacji Odbudowy Dworu Sarny, zajmującej się rewitalizacją całego założenia pałacowo-parkowego.

Po przeliczeniu kosztów pierwszy etap remontu zaplanowano na dwa lata. Od początku nie było mowy o przekształceniu zamku w prywatną rezydencję. – Inwestorzy nie mieli wątpliwości, że Sarny mają pozostać obiektem otwartym dla gości, dostępnym do zwiedzania – zauważa Martin Sobczyk.

Główną przeszkodą, która stanęła na drodze inwestorom, było niedostosowanie przepisów ogólnych do specyfiki remontu i funkcjonowania zabytków. – Szczególnie uwidacznia się to podczas projektowania rozwiązań przeciwpożarowych, ale również podatki lokalne dla takiego pałacu są na nieżyciowo wysokim poziomie. Niektóre samorządy upierają się, aby opodatkować każdy metr kwadratowy wielkiej ruiny – narzeka Martin Sobczyk.

– Nie znosiłem formalności – wspomina. – Wypełnienie rocznego PIT-u, kiedy jeszcze nie robił tego za nas urząd skarbowy, przyprawiało mnie o ból głowy. Teraz Sobczyk przyznaje, że znacznie lepiej radzi sobie z formalnościami. Samodzielnie pisze i rozlicza wnioski dotacyjne do polskich urzędów. – Fundusze unijne to zupełnie inne uniwersum – dodaje.

Współpraca z konserwatorem układa się dobrze, choć czasem pojawiają się – jak to określa Martin Sobczyk – „kreatywne napięcia”. Wspólnicy mieli w tej kwestii szczęście, bo już na wczesnym etapie spotkali na swojej drodze osoby dysponujące odpowiednim doświadczeniem i wiedzą, aby odpowiednio pokierować rewitalizacją rozległego kompleksu.

Zamek Sarny: Po sąsiedzku z Olgą Tokarczuk

Etap po etapie udaje się przywracać dawną świetność poszczególnym elementom folwarku Sarny. W 2017 roku przeprowadzono kapitalny remont domu bramnego. Teraz działa w nim kawiarnia. W kolejnych latach wyremontowano i oddano do użytku dwa inne budynki folwarku, które mieszczą 16 pokojów gościnnych.

Kaplica św. Jana Nepomucena to jedna z atrakcji Zamku Sarny.

Foto: Patrycja Makowska

Od 2015 roku na terenie kompleksu odbywa się Międzynarodowa Letnia Szkoła Muzyki Dawnej. W tym samym roku ruszył też cykl „Muzyka dawna w hrabstwie kłodzkim”. Codziennie można też zwiedzać kaplicę św. Jana Nepomucena z malowidłem pochodzącym z 1738 roku.