Trwa burzenie włoskiej ikony modernizmu. Miasto idealne, które stało się piekłem

Modernistyczne koncepcje nowoczesnych osiedli powstawały jako realizacja wizji idealnych miejsc do życia. Rzeczywistość szybko jednak zweryfikowała te marzenia. „Osiedla idealne” szybko podupadały i zmieniały się w slumsy. W Neapolu trwa właśnie wyburzanie kompleksu mieszkalnego Vella Gialla – jednego z symboli XX-wiecznego włoskiego modernizmu, ale też – symbolu systemu, który stworzyła neapolitańska mafia, Camorra.

Publikacja: 18.03.2025 15:56

Osiedla w neapolitańskiej Scampii miały być wzorem nowoczesności w szybko zmieniającym się Neapolu.

Osiedla w neapolitańskiej Scampii miały być wzorem nowoczesności w szybko zmieniającym się Neapolu. Zdjęcie z 2022 roku.

Foto: Photo2023, CC BY 4.0, Wikimedia Commons

Vela Gialla w Neapolu to budynek mieszkalny, którego twórca inspirował się architekturą Le Corbusiera, słynnego szwajcarskiego pioniera modernizmu. To miał być symbole postępu i nowoczesny, komfortowy dom dla mieszkańców szybko rozwijającego się kluczowego miasta na południu Włoch. Historia Vella Gialla potoczyła się zupełnie inaczej, niż chcieli jej twórcy, a teraz właśnie dobiega końca.

Vella Gialla: symbol Camorry znika z mapy Neapolu

Znajdująca się na północnych rubieżach Neapolu Scampia jest jedną z tych dzielnic, do których lepiej się nie zapuszczać. Najbardziej znanym symbolem Scampii jest Vela Gialla – modernistyczny kompleks mieszkaniowy, który miał być symbolem nowoczesnego Neapolu, a zamienił się w slumsy, w których rządzi zorganizowana przestępczość.

Vella Gialla powstała w latach 1962-1975, kiedy Włochy przeżywały powojenny boom ekonomiczny. Nazwa „Vella” oznacza po włosku „Żagiel” i nawiązuje do charakterystycznego wyglądu obiektu. Vella Gialla była jednym z siedmiu brutalistycznych „Żagli”, które miały być wzorem nowoczesnego, tętniącego życiem włoskiego osiedla.

Czytaj więcej

Polski architekt projektuje willę w Abu Zabi. Luksusowa oaza na pustyni

Autorem projektu „Żagli” był włoski architekt Franz Di Salvo, zwolennik modernistycznych koncepcji Le Corbusiera. Projekt zakładał stworzenie licznych terenów zielonych, szkół, przestrzeni wspólnych i placów zabaw.

Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna Włoch i regionu Kampanii nie pozwoliła zrealizować tego planu. Ze względu na brak transportu publicznego przez kolejne dekady Scampia była bardzo słabo skomunikowana z Neapolem.

Z czasem dzielnica stała się sceną krwawych porachunków lokalnych gangów, czego nie były w stanie powstrzymać kolejne inicjatywy społeczne zmierzające do zmiany wizerunku dzielnicy. Kwitła tu prostytucja i handel narkotykami.

Sytuację północnej dzielnicy Neapolu dodatkowo podminowało trzęsienie ziemi, które nawiedziło region w latach 80. ubiegłego wieku. Do „Żagli” wprowadziło się wtedy nielegalnie wiele rodzin, które straciły swoje domy. Przyczyniło się to do przeludnienia osiedla i pogorszenia warunków życia jego mieszkańców.

Historię dzielnicy opisał włoski pisarz Roberto Saviano w swojej głośnej książce pod tytułem „Gomorra”, opowiadająca o porachunkach neapolitańskiej mafii, Camorry. Powieść doczekała się serialowej ekranizacji, do której sceny kręcono między innymi na terenie osiedla „Żagli”.

Scampia: modernistyczna utopia w Neapolu 

Prace wyburzeniowe Vella Gialla ruszyły 10 marca i – jak informują włoskie media – mają potrwać około 40 dni. Moment rozpoczęcia prac zainaugurowali uroczyście wszyscy najważniejsi przedstawiciele lokalnych władz. Burmistrz Neapolu Gaetano Manfredi określił 10 marca „pięknym dniem w historii Scampii i Neapolu”.

Zburzenie Vella Gialla wpisuje się w szerszy projekt władz Neapolu o nazwie ReStart Scampia, którego celem jest rewitalizacja osiedla i zastąpienie sześciu „Żagli” nowymi zabudowaniami. W ich miejscu powstanie 12 nowych obiektów mieszczących kilkaset mieszkań. Powstaną też ogródki miejskie, park, centrum kulturalne, szkoła i inne budynki.

W ramach przedsięwzięcia w latach 1997-2020 zburzono już cztery „Żagle”, pozostawiając trzy: Vella Gialla („Żółty Żagiel”), Vela Rossa („Czerwony Żagiel”) i Vela Celeste („Błękitny Żagiel”). W lipcu ubiegłego roku na terenie tego ostatniego w wyniku zapadnięcia się części budynku zginęły dwie osoby, a kilkanaście zostało rannych.

Wskutek katastrofy ewakuowano 800 mieszańców Vela Celeste. Projekt ReStart Scampia zakłada zachowanie „Błękitnego Żagla” jako jedynego ze wszystkich siedmiu obiektów – na pamiątkę. Vela Celeste przejdzie renowację.

Vela Gialla w Neapolu to budynek mieszkalny, którego twórca inspirował się architekturą Le Corbusiera, słynnego szwajcarskiego pioniera modernizmu. To miał być symbole postępu i nowoczesny, komfortowy dom dla mieszkańców szybko rozwijającego się kluczowego miasta na południu Włoch. Historia Vella Gialla potoczyła się zupełnie inaczej, niż chcieli jej twórcy, a teraz właśnie dobiega końca.

Vella Gialla: symbol Camorry znika z mapy Neapolu

Pozostało jeszcze 88% artykułu
Architektura
Polska ikona modernizmu do remontu. Część obiektu zostanie wyburzona
Architektura
Polskie muzeum na prestiżowej liście magazynu „Time”. „Symbol ery postkomunizmu”
Architektura
Polski architekt projektuje willę w Abu Zabi. Luksusowa oaza na pustyni
Architektura
To będzie jedno z najpiękniejszych lotnisk na świecie. Projekt u stóp Himalajów
Materiał Promocyjny
Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów
Architektura
Hotel w Albanii jak z serialu „Squid Game”. Projekt pracowni słynnego architekta
Materiał Promocyjny
Sezon motocyklowy wkrótce się rozpocznie, a Suzuki rusza z 19. edycją szkoleń