Marek Rybarczyk: demontaż monarchii brytyjskiej byłby głupotą

Śmierć Elżbiety II pokazała, jak bardzo Brytyjczycy przywiązani byli do królowej. Ale im więcej mija czasu, tym więcej pojawia się pytań o przyszłość monarchii. Czy Wielka Brytania potrzebuje króla?

Marek Rybarczyk: Monarchia jest bardzo potrzebna nie tylko Wielkiej Brytanii, ale też kilkudziesięciu krajom na świecie. W obecnych czasach to wręcz świetne rozwiązanie. Posiadanie króla jest o wiele lepsze niż posiadanie prezydenta. Polityk albo będzie dzielił naród, albo będzie pozbawionym charyzmy automatem do przecinania wstęgi.

Monarcha stoi na czele państwa, ale jest apolityczny. A ponieważ nigdy nie musi wygrywać wyborów, nie mówi tego, co wyborcy chcą usłyszeć. Przede wszystkim jednak pełni funkcję spoiwa. W krajach, w których żyją ludzie różnych narodowości, taki „łącznik” jest niezwykle ważny. Brytyjczycy mają też coś, czego Polacy jeszcze nie posiedli – dystans do polityków. Wiedzą, że politycy kłamią, żeby wygrać następne wybory. Dlatego w Pałacu Buckingham wolą mieć monarchę.

Czytaj więcej

Świat

"Rzeczpospolita" o śmierci królowej Elżbiety II

8 września, w wieku 96 lat, zmarła Elżbieta II, brytyjska królowa, najdłużej panujący w historii Wielkiej Brytanii monarcha.

Na czym polegał fenomen Elżbiety II? Co takiego dawała Brytyjczykom?

MR: Zapewniała iluzję ciągłości, była strażnikiem wartości i „noblesse oblige”. Elżbieta II chciała, żeby ci, którym się powiodło czuli odpowiedzialność wobec społeczeństwa, a nie tylko zastanawiali się, na jakie kolejne auto kupić. Nie była najsympatyczniejszą osobą, ale wszyscy ją szanowali, ponieważ była do bólu prawa.

Jedną z najważniejszych zalet dobrego monarchy jest to, że bardzo mało mówi. Elżbieta II podróżowała więc przez kolejne dekady historii brytyjskiej, rzadko mówiąc wprost jakie ma poglądy. Do perfekcji opanowała small talk, ale to, za jakimi opowiada się wartościami, sygnalizowała gestami, strojem, wyborem miejsc, które odwiedzała, tytułami szlacheckimi, które rozdawała, a nawet przeciekami, które za jej cichym przyzwoleniem wypływały z Pałacu Buckingham do mediów.

Książka Marka Rybarczyka „Elżbieta II: ostatnia taka królowa”.

Foto: Materiały prasowe

Na przykład zgadzając się na rozwód Diany i Karola dała znak, że kobieta nie musi tkwić w nieszczęśliwym małżeństwie, a występując z okazji swojego jubileuszu w filmiku z Misiem Paddington, który jest dla Brytyjczyków subtelnym symbolem imigranta (w książce przyjechał do Wielkiej Brytanii z Ameryki Południowej – przyp. red.), pokazała swoje stanowisko właśnie wobec imigrantów, którzy na pokładach tirów lub na tratwach próbują przedostać się na Wyspy. Dzięki takimi subtelnym, ale niezwykłym gestom była królową wszystkich Anglików.

Razem z kwiatami, Brytyjczycy masowo zaczęli przynosić pod królewskie pałace misia Paddingtona, bohatera popularnych książek dla dzieci i młodzieży. Pluszaków pojawiło się tak wiele, że w stacjach telewizyjnych zaczęto apelować, by mieszkańcy Londynu powstrzymali się od ich przynoszenia.

Foto: Alan Shearman, London, CC BY 2.0, Wikimedia Commons

Przeciwnicy monarchii podkreślają, że brytyjska rodzina królewska jest oderwana od realiów codziennego życia, kosztowna w utrzymaniu, a jej członkowie są po prostu atrakcją turystyczną. Czy Karol III przypadkiem nie tańczy na Titanicu?

MR: Moim zdaniem zagrożenie dla monarchii istnieje i ta bitwa już jest uważana za przegraną. Zatytułowałem swoją najnowszą książkę „Ostatnia taka królowa”, ponieważ na pewno nie będzie już monarchii takiej, jak monarchia Elżbiety II.

Szkoda, ponieważ kobieta emanuje ciepłem. Elżbieta II uchodziła za „babcię narodu”, choć w rzeczywistości bliżej jej było do dyrektorki „Firmy”.

Czytaj więcej

Sztuka

Elżbieta II w galeriach, w filmach i na murach. Królowa była częścią popkultury

Zmarła angielska królowa była nie tylko monarchinią. Stała się jednym z symboli Wielkiej Brytanii i brytyjskości, także w sferze popkultury. Czy Karol III, nowy król, będzie w stanie zbudować tak mocną pozycję?

Jaka będzie monarchia Karola III?

MR: Na pewno nie taka barwna i lubiana jak jego matki. Karol III to zarozumiały starszy pan. Nerwus, który już zdążył rzucać długopisami. Uważa się za ekologicznego Mojżesza, bo 30 lat temu mówił, że butelki pływają w oceanie i będzie ocieplenie klimatyczne. A przecież tylko powtarzał to, o czym donosili naukowcy.

Ma też wielką chęć wtrącania się do polityki. Choć już wiemy, że jego rządy będą zupełnie inne niż rządy Elżbiety II, „rozmontowanie” monarchii byłoby głupotą. Można ją krytykować do woli, bo sytuacja, w której 1/3 ziemi w Wielkiej Brytanii należy do arystokracji, a wody przybrzeżne, wiatraki, wieloryby i białe łabędzie pływające po Tamizie obok Windsoru do króla, nie przystaje do nowoczesnego świata i nie musi nam się podobać.

Karol III ma niełatwe zadanie. Został królem jako emeryt, więc na pewno będzie rządzić krócej niż jego matka. Trudno mu też będzie dorównać jej popularnością. Czy mimo tego ma szanse zapisać się na kartach historii?

MR: Karol jest inteligentny, ale słabo widzę jego wielkie sukcesy. Ma ambicje, ale jeśli ich nie opanuje, zacznie mądrzyć się i politykować, to oczywiście zapisze się na kartach historii. Tyle że negatywnie. Słyszałem, że chce przeprowadzić się do Windsoru, a Pałac Buckingham zamienić w muzeum. Podobno chce „odchudzić” rodzinę królewską z 10 do siedmiu pracujących członków. Myślę, że tak naprawdę będzie po prostu „rozrabiał”. Bardzo długo czekał na koronę.

Mimo to Karol III cieszy się sympatią Brytyjczyków. O wiele większą niż w czasach małżeństwa z księżną Dianą. Ale dziś Karol ma 73 lata i nie zmieni się nagle w fajnego, skromnego pana, choć od lat pracują nad nim królewscy doradcy oraz żona.

Przyszłość monarchii brytyjskiej: następca tronu, książę William i król Karol III.

Foto: Katie Chan, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

A propos Camilli... Jaki ma na niego wpływ?

MR: Camilla uczy go skromności – to jest to, co Karol jako nowy monarcha powinien przyswoić w ekspresowym tempie. Camilla, jak każda żona szalonego męża, od kilku lat panuje nad nim swoją kobiecością. Wydawało się, że panują nad nim też królewscy doradcy, ale ostatnie dni pokazały, że ten rzucający długopisami nerwus głęboko w nim tkwi.

Mimo to jest lepiej niż kilkanaście lat temu. Gdy dzień po śmierci matki podawał ręce ludziom przed Pałacem Buckingham, widzieliśmy, że dobrze rozumie się z tłumem. Był autentycznie wzruszony reakcją poddanych. Po tragicznej śmierci Diany zdarzały się chwile, kiedy pokazał się jako człowiek, którego da się lubić, choć uważam, że lubić się go nie da. Spotkałem go raz, patrzyłem w jego oczy i widziałem człowieka, który każdym słowem i posturą pokazywał lekceważenie dla wszystkich dokoła.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Tak wygląda przyszłość monarchii. Książę William: kim jest nowy następca tronu?

Codziennie odwozi dzieci do szkoły. Nie wstydzi się mówić, że wciąż nie uporał się ze śmiercią matki. William Arthur Philip Louis Mountbatten-Windsor, nowy następca brytyjskiego tronu, będzie w przyszłości władcą, jakiego ten kraj dotąd nie miał.

Wspomniał Pan o księżnej Dianie. Mało się dziś mówi o jej roli, a przecież to ona zapoczątkowała zmiany w rodzinie królewskiej. Była ciepła, otwarta, przytulała dzieci, wspierała ubogich. Pokazała, że rodzina królewska – chłodna, wyniosła i zdystansowana – może mieć inne oblicze.

MR: W 1969 roku BBC nakręciło dokument o rodzinie królewskiej. Pokazano m.in. jak książę Filip i królowa myją naczynia i smażą hamburgery. Dziś ten film jest utajniony. Królowa nie pozwoliła go wyświetlać, ponieważ zorientowała się, że on odziera monarchię z tajemniczości. Uważała, że nie można wpuszczać na królewski dwór za dużo światła, bo poddani zrozumieją, że król jest takim samym człowiekiem jak oni. A skoro tak, stwierdzą: „Po co nam on?”.

Elżbieta II zmieniła się, ponieważ wiedziała, że jeśli tego nie zrobi, popularność rodziny królewskiej, niecieszącej się wtedy wielką sympatią, spadnie jeszcze bardziej. Dziś monarchię popiera 60 proc. Brytyjczyków. 30 proc. jest przeciwna jej istnieniu, a pozostali nie mają zdania. Młodzież w ogóle nie ma z nią kontaktu i Karol na tronie tego nie zmieni.

Książę William i księżna Kate podczas spotkania z prezydentem Ukrainy, Wołodymyrem Zełenskim i jego żoną, Ołeną w czasie wizyty pary prezydenckiej w Wielkiej Brytanii w 2020 roku.

Foto: President.gov.ua, CC BY 4.0, Wikimedia Commons