Metamorfoza symbolu komunizmu w stolicy Albanii. „Piramida” Enwera Hodży odżyła

Betonowa „Piramida” w Tiranie, symbol komunistycznych rządów w tym kraju, zyskała nowe życie. Z muzeum Envera Hodży, komunistycznego dyktatora, stała się nowoczesnym centrum kultury. Nowy projekt „Piramidy” to dzieło znanego holenderskiego studia MVRDV.

Publikacja: 26.10.2023 13:31

„Piramida” w Tiranie miała być muzeum komunistycznego dyktatora Envera Hodży.

„Piramida” w Tiranie miała być muzeum komunistycznego dyktatora Envera Hodży.

Foto: Ossip van Duivenbode/MVRDV

Dawne przestrzenie muzealne ogromnego brutalistycznego obiektu zwanego „Piramidą” w Tiranie tętnią życiem. Zbudowany w drugiej połowie lat 80. monumentalny obiekt oddano na użytek mieszkańców. Za projekt rewitalizacji obiektu odpowiadają architekci z holenderskiej pracowni MVRDV.

Piramida w Tiranie: metamorfoza brutalistycznej budowli w Tiranie

Znajdująca się w samym centrum Tirany rozłożysta „Piramida” jest reliktem przeszłości, o której mieszkańcy stolicy i całej Albanii woleliby zapomnieć. Na drodze konsultacji społecznych zdecydowano jednak, że zamiast burzyć budynek, przejdzie on rewitalizację.

Czytaj więcej

Sukcesja w imperium najbogatszego Europejczyka. Bernard Arnault zdecydował

Od niedawna „Piramida” działa jako otwarte dla wszystkim centrum kultury i nauki. Zadanie przekształcenia niszczejącej i straszącej mrocznymi wnętrzami bryły w przyjazne miejsce, zachęcające do spędzania w nim czasu, powierzono słynnej holenderskiej pracowni architektonicznej MVRDV.

„Piramida” w Tiranie w latach 90.

„Piramida” w Tiranie w latach 90.

Foto: Brosen, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Zrewitalizowana „Piramida” znajduje się na terenie parku. W całym kompleksie porozmieszczano nieregularnie wielokolorowe boksy, które znajdują się też wewnątrz i na szczycie betonowego budynku. Mieszczą się w nich kawiarnie, warsztaty, biura i przestrzenie do organizowania różnego rodzaju imprezy i inne aktywności.

Część boksów zajmują również sale edukacyjne. Lokalna organizacja non profit prowadzi w nich darmowe zajęcia dla młodych tirańczyków z przedmiotów politechnicznych i artystycznych.

Kolejną istotną ingerencją w budynek było wyposażenie jego fasady w kaskadowe, efektownie oświetlone schody, po których można wejść na sam szczyt „Piramidy”. Obiekt wyposażono również w windę dla tych, którzy nie chcą lub nie mogą skorzystać ze schodów.

Piramida w Tiranie w trakcie przebudowy.

Piramida w Tiranie w trakcie przebudowy.

Foto: BBB2021, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

”Architekci kreatywnie nawiązali też do pewnego zwyczaju, w którym mieli swój udział tirańczycy. Po śmierci Hodży w 1985 roku młodzi mieszkańcy stolicy spotykali się pod muzeum, a ich rozrywką było wspinanie się na „Piramidę” i zjeżdżanie po jej pochyłej fasadzie. Na pamiątkę tego faktu projektanci pozostawili jeden gładki segment, po którym nadal mogą się wspinać co odważniejsi odwiedzający.

Z przestrzeni dawnego muzeum pousuwano symbole dyktatury. Zachowano jednocześnie niektóre detale, aby mimo wszystko zachować pamięć o epoce, w jakiej zbudowano Piramidę.

Piramida w Tiranie: albański brutalizm i pamiątka po dyktaturze

Budowę „Piramidy” w Tiranie rozpoczęto w 1985 roku, a zakończono trzy lata później. Od początku miała mieścić muzeum komunistycznego dyktatora, Envera Hodży.

To był najdroższy budynek, jaki wzniesiono w komunistycznej Albanii. Jak wiele tego typu propagandowych obiektów w krajach bloku radzieckiego, kosztowna budowa odbywała się w czasach, kiedy większość mieszkańców Albanii żyła w ubóstwie.

Muzeum otwarto w 1988 roku, jednak funkcję tę „Piramida” pełniła bardzo krótko. Już na początku lat 90., po upadku komunizmu w Albanii, budynek zaadaptowano na stację radiową. Później mieścił się tu klub taneczny, centrum konferencyjne, studio nadawcze, a w trakcie wojny w Kosowie w 1999 roku — baza NATO.

Kolejne przekształcenia „Piramidy” w Tiranie ustawicznie ją oszpecały, a z czasem budynek zaczął poważnie niszczeć. W 2017 roku, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami Tiany, podjęto decyzję o rewitalizacji budynku.

„Niegdyś szyderczo nazywana Mauzoleum Envera Hodży, po transformacji Piramida stała się monumentem przeznaczonym dla ludzi, którzy zdołali przezwyciężyć i przeżyć dyktatorów” — mówi o projekcie jeden z założycieli pracowni MVRDV, Winy Maas.

Autorem zdjęcia jest Ossip van Duivenbode.

Architektura
Osiedle w Europie zaprojektowane przez AI. To pierwszy taki projekt na świecie
Architektura
Metamorfoza opuszczonego kolosa. To będzie nowa atrakcja turystyczna Barcelony
Architektura
Europejska ikona brutalizmu nie zostanie wyburzona. „Betonowe piekło” do remontu
Architektura
Słynny most w Londynie do wyburzenia? Zły stan perły XIX-wiecznej architektury
Materiał Partnera
Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów
Architektura
Architektoniczny symbol Londynu w złym stanie. Nie ma chętnych na remont