Najnowszy zabytek Krakowa. Betonowy kolos, który miał być symbolem Polski Gierka

Trudno wyobrazić sobie bardziej prestiżowe miejsce w Krakowie – nad Wisłą, w centrum miasta, z widokiem na Wawel. Właśnie w takim miejscu stanął Hotel Forum. Stanął to może jednak niewłaściwe określenie. Wylądował – bo wygląda, jakby był prezentem od pozaziemskiej cywilizacji.

Krakowski Hotel Forum nie przestaje budzić sporów wśród miłośników dawnej polskiej stolicy i wśród fanów architektury. Jednak ci, którzy cenią PRL-owski modernizm, mogą odtąd trochę mniej martwić się o przyszłość krakowskiego hotelu, a przynajmniej budynku, który po nim pozostał. 

Hotel Forum w Krakowie. Co dalej z betonowym gigantem?

Projekt hotelu powstał w latach 1973-1977, a więc w dekadzie, w której Edward Gierek budował „drugą Polskę”. Zgodnie z koncepcją unowocześniania kraju było jasne, że Kraków, historyczna i turystyczna stolica Polski, potrzebuje nowoczesnej bazy hotelowej. U progu lat 70. wiele istniejących wówczas krakowskich hoteli pamiętało czasy I wojny światowej. Kraj, który aspirował do tego, by być „dziesiątą gospodarką świata”, nie mógł sobie pozwolić na zaniedbania w obszarze turystyki. Niezbędny był flagowy hotel, który byłby przy okazji symbolem nowoczesności i możliwości socjalistycznego kraju. 

Czytaj więcej

Architektura

Perła Dolnego Śląska znów na sprzedaż. Od lat czeka na właściciela

Dawny szpital w Mokrzeszowie na Dolnym Śląsku znów został wystawiony na sprzedaż. Blisko 150-letn...

Hotel Forum w Krakowie miał spełnić te oczekiwania. Budowę rozpoczęto jednak w 1978 roku, gdy „druga Polska” Gierka grzęzła już w kryzysie, który zahamował rozwój PRL w kolejnej dekadzie. Dlatego krakowskie Forum do użytku oddano dopiero w 1988 roku, po latach opóźnień i budowania w czasach permanentnych braków wszystkiego, co niezbędne na budowie. 

Hotel Forum, zdjęcie z 1988 roku.

Foto: Jerzy Ochoński/PAI/PAP

Projektantem Forum był Janusz Ingarden, architekt związany z Krakowem, przez lata naczelny architekt miasta, w latach 50. – projektant budynków, które tworzyły pejzaż dzielnicy Nowa Huta. W PRL-u nie brakowało przykładów późnego modernizmu, ale krakowski Hotel Forum był najbardziej dobitnym reprezentantem tego gatunku, budynkiem monumentalnym i potężnym, do tego stojącym w miejscu, w którym nie sposób było go nie zobaczyć. Gdy ruszył, był spóźnionym triumfem architektury brutalistycznej w czasach, gdy świat zaczynał już od betonu odchodzić. Krakowski kolos miał ogromną siłę rażenia. Czy to się komuś podobało czy nie (a nie podobało się wielu – i to do dzisiaj) stał się jednym z symboli miasta. Widział go każdy, kto jechał przez Kraków.

Luksus w PRL: Hotel Forum w Krakowie

Luksus w PRL był pojęciem dyskusyjnym, inna sprawa, że było go jak na lekarstwo. Nie ulegało jednak wątpliwości, że krakowski Hotel Forum był obiektem luksusowym. Taki był plan – miał powstać hotel reprezentacyjny, na miarę XX wieku i Europy, do tego godny Krakowa. Forum uzyskał cztery gwiazdki i trafił do międzynarodowego systemu rezerwacyjnego sieci IHG, co było ogromną nobilitacją, a zarazem – potwierdzeniem standardu.

Krakowski Forum Hotel miał 278 pokoi, sześć sal konferencyjnych, restauracje, kasyno, kawiarnię, bar i basen. Zaskakiwał nie tylko komfortem, ale i nowoczesnością. Miał wiele rozwiązań, których próżno było wówczas szukać w innych obiektach w Polsce – drzwi na fotokomórkę, automatyczną klimatyzację i wielopoziomowy parking, do którego można było zjechać windą. Miał też skomputeryzowany system zarządzania, czym zachwycali się Zdzisław Kamiński, jeden z prowadzących niezwykle popularny w PRL-u program popularnonaukowy „Sonda”. 

O ironio, Hotel Forum w Krakowie, który miał być symbolem socjalistycznej Polski, na dobre ruszył dopiero w 1989 roku, który przyniósł zmiany ustrojowe. I właśnie w nowych realiach gospodarczych szybko starzejący się hotel nie był w stanie sobie poradzić. W 2001 roku firma Orbis, wówczas właściciel Hotelu Forum, ogłosiła decyzję o zamknięciu krakowskiego obiektu. Przyczyną miały być rzekome wady konstrukcyjne budynku, które powodowały zalewanie fundamentów przez wodę z Wisły.

Tak, po ledwie kilkunastu latach, zakończył się żywot bodaj najbardziej okazałego obiektu hotelowego w Polsce. Choć kolejne kontrole wykazały, że fundamenty budynku są w dobrym stanie, Forum jako hotel przestało funkcjonować na dobre. 

To jednak nie znaczy, że budynek zamarł. Przez lata w jego części funkcjonowały sklepy oraz kluby, organizowano też rozmaite festiwale. Polacy zapamiętali jednak ten hotel z powodu gigantycznych (największych w Polsce) banerów reklamowych, które latami wieszano na fasadzie zamkniętego na głucho obiektu. Trudno się dziwić branży reklamowej – taka lokalizacja była wręcz idealna, choć ogromne płachty reklamowe przykrywające jeden z najbardziej wyrazistych obiektów PRL-owskiego modernizmu, szpeciły Kraków.

Dla wielu osób źródłem troski były obawy o przyszłość Hotelu Forum. Co się stanie z jednym z symboli nowoczesnego Krakowa? W mieście mówiło się, że deweloperzy mają ochotę zburzyć hotel i w tym miejscu postawić osiedle.

Było jasne, że Forum nie powróci już jako hotel – wnętrza nie spełniały współczesnych wytycznych choćby dotyczących wysokości pomieszczeń. W takim razie co dalej?

Od października krakowski kolos został wpisany do rejestru budynków. Wiele osób taka decyzja może dziwić, mowa w końcu o obiekcie, który powstawał w latach 80. Jednak w kluczowej dla decyzji o wpisaniu budynku do rejestru zabytków opinii Narodowego Instytutu Dziedzictwa znalazło się jednoznaczne podkreślenie znaczenia budynku dawnego Hotelu Forum. „Unikatowość zastosowanych rozwiązań i poparta głosem licznego grona historyków architektury reprezentatywność budynku dla architektury polskiej epoki PRL, która w oczywisty sposób jest już epoką minioną, daje podstawę i zobowiązuje do zachowania go dla przyszłych pokoleń. Jest w społecznym interesie ochrona najcenniejszych obiektów każdej kolejnej epoki jako świadka zmieniających się czasów, gustów oraz możliwości projektowych i realizacyjnych, tylko bowiem w ten sposób jesteśmy w stanie zachować ciągłość dziedzictwa kulturowego naszego kraju, w każdym stuleciu – a w wieku XX w szczególności – znaczonego wieloma trudnymi, nierzadko dewastującymi i dążącymi do unicestwienia Polski, zdarzeniami i działaniami. (...) W obliczu przedstawionych ustaleń objęcie ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków byłego hotelu Forum nie budzi wątpliwości, a nawet staje się koniecznością” – czytamy w opinii NID. 

Kraków: Jaka przyszłość czeka budynek dawnego Hotelu Forum?

Zatem – co dalej z dawnym Hotelem Forum? Budynek jest zabytkiem, ale... „Nie oznacza to, że będziemy chcieli, żeby nadal funkcjonował tam hotel” – mówiła w Radiu Kraków Katarzyna Urbańska, Małopolski Wójewódzki Konserwator Zabytków, komentując decyzję o wpisie do rejestru. „Skupiamy się na zewnętrznej formie, która jest cenna jako styl brutalizmu. Należy wydać decyzję na przeprowadzenie remontu elewacji, oczyszczenie bryły z dodatkowych elementów, które powstały w ramach przebudów, dobudów i rozbudów”

W rozmowie z tym samym radiem Krzysztof Ingarden, krakowski architekt i bratanek autora projektu budynku, podzielił się swoją opinią na ten temat. „Hotel mógłby stać się apartamentowcem. Tu mogłyby być bardzo ciekawe mieszkania, bo cały blok ma strukturę podobną do »bloku marsylskiego« zaprojektowanego przez Le Corbusiera; dokładniej – »bloku berlińskiego«. W berlińskich wnętrzach Le Corbusier zaprojektował mieszkania o wysokości dwa i pół metra z pokojami dziennymi o podwójnej wysokości. Ten układ wydaje mi się bardzo bliski modelowi Hotelu Forum” – mówił w wywiadzie Ingarden.

Na razie nie sposób powiedzieć, kiedy mogą zapaść decyzje dotyczące dalszych losów budynku. Jedno natomiast wydaje się pewne – właściciela Forum czeka remont elewacji, tego będzie oczekiwał konserwator zabytków. 

Obecnie właścicielem hotelu jest fundusz inwestycyjny Amanthus, który przejął nieruchomość od firmy Wawel Imos International, która w 2004 r. kupiła teren wraz z budynkiem od Orbisu.