Niepewne losy jednej z najsłynniejszych willi w Polsce. PAN wydaje oświadczenie

To ostatnie chwile warszawskiego Muzeum Ziemi w obecnej siedzibie. Państwowa Akademia Nauk podjęła decyzję o likwidacji instytucji i przeniesieniu jej zasobów. Dotychczas część z nich mieściła się w jednej z architektonicznych ikon Warszawy – willi przedwojennego architekta, Bohdana Pniewskiego.

Modernistyczny budynek, który od 1965 roku figuruje w rejestrze zabytków, to wyjątkowy obiekt, mający długą i bogatą historię. Jakie będą dalsze losy willi, budynku, który ma wartość nie tylko architektoniczną, ale też historyczną, bo rozegrały się w nim dramatyczne wydarzenia w czasie Powstania Warszawskiego?

Co dalej z Willą Pniewskiego w Warszawie? Muzeum Ziemi do likwidacji 

Znajdująca się przy alei na Skarpie w warszawskim Śródmieściu Willa Pniewskiego swoją nazwę zawdzięcza Bohdanowi Pniewskiemu – jednemu z najwybitniejszych polskich architektów epoki modernizmu. To właśnie on zaprojektował budynek w formie, która przetrwała do dziś. 

Czytaj więcej

Architektura

Tak ma wyglądać Ukraina po wojnie. Oto wyniki konkursu na „typowy dom ukraiński”

Ogłoszono wyniki konkursu na projekt standardowego domu dla powojennej Ukrainy. W międzynarodowym konkursie zwyciężyła propozycja estońskich architektów z pracowni DAGOpen.

Architekt mieszkał tu przez prawie 30 lat, aż do śmierci. Od roku 1966 budynek jest dostępny dla zwiedzających. Mieści się tu Muzeum Ziemi należące do Polskiej Akademii Nauk, które jednak już niebawem przestanie istnieć. Jeżeli w budżecie PAN nie znajdą się fundusze na utrzymanie Willi Pniewskiego oraz sąsiadującego z nią pałacyku, niewykluczone, że cały kompleks może zostać sprzedany.

PAN wydała w tej sprawie oficjalne oświadczenie. „Informujemy, że Polska Akademia Nauk nie podjęła żadnej wiążącej decyzji o sprzedaży budynków mieszczących Muzeum Ziemi” – czytamy w komunikacie. PAN jednocześnie zapewnia, że po ewentualnym przejęciu budynków przez inny podmiot zostaną zachowane jego funkcje kulturowe.

Mimo to informacja o ewentualnej sprzedaży Willi Pniewskiego zdążyła wywołać wiele emocji, zwłaszcza w środowisku varsavianistów, historyków sztuki, architektów i miłośników architektury. W reakcji na decyzję PAN o likwidacji Muzeum Ziemi powstała nawet petycja sprzeciwiająca się sprzedaży willi, pałacyku oraz otaczającego je terenu, które razem tworzą kompleks należący do muzeum.

Willa Bohdana Pniewskiego – architektoniczna ikona Warszawy

Historia budynku, który obecnie nosi nazwę Willi Bohdana Pniewskiego, nierozerwalnie wiąże się z sąsiadującym z nim Białym Pałacykiem, zwanym też „pałacykiem Frascati”. Obydwa budynki wzniesiono jeszcze w XVIII wieku według projektu Szymona Bogumiła Zuga, wybitnego architekta czasów panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Wówczas kompleks nazywano ogrodami „Na Górze” ze względu na malowniczą lokalizację na wzniesieniu skarpy warszawskiej. W 1815 roku zespół pałacowo-parkowy przekształcono w park „Frascati” – znajdująca się tam obecnie dzielnica do dziś nosi tę nazwę, zaczerpniętą od urokliwego miasteczka pod Rzymem.

Fasada z inskrypcją: SCANDIVS DD AR FX TAMRC+. To ma oznaczać: „Pnący się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej”.

Foto: Wistula, CC BY 3.0, Wikimedia Commons

W międzyczasie dwa budynki na skarpie zaczęły niszczeć i latach 30. XIX wieku przeszły w prywatne ręce. To właśnie wtedy, po przebudowie powstał Biały Pałacyk w formie, która przetrwała do dziś, a który teraz znajduje się przy alei na Skarpie 20/26. W późniejszych latach kompleks kilkukrotnie zmieniał właścicieli, którymi były między innymi rody Branickich i Lubomirskich.

Budynek sąsiadujący z Białym Pałacykiem mieścił niegdyś lożę masońską, a jeszcze w XIX wieku Konstanty Branicki otworzył tu Muzeum Zoologiczne. Z czasem obiekt zaczął niszczeć. Tuż przed II wojną światową kupił go architekt Bohdan Pniewski, który przebudował go według własnego projektu – i zamieszkał w nim.

Kominek w salonie Willi Pniewskiego.

Foto: Wistula, CC BY 3.0, Wikimedia Commons

Wnętrza były niezwykle nowoczesne, Pniewski zaprojektował m.in. kamienne ściany czy posadzki z marmuru. W salonie znajduje się piaskowcowy kominek. Ciekawostką jest sufit w gabinecie – wbudowano weń zatopione w betonie zdobione ludowe misy.

Ślady krwi z czasów Powstania Warszawskiego na klatce schodowej.

Foto: Wistula, CC BY 3.0, Wikimedia Commons

W czasie II wojny światowej architekta wysiedlono, zaś willa ucierpiała w trakcie Powstania Warszawskiego. O budynek prowadzono zacięte walki. Ich ślad zachował się do dzisiaj – na w kamienną klatkę schodową wsiąkła krew jednego z powstańców – dzisiaj to miejsce przykrywa szklana tafla, a obok znajduje się tablica pamiątkowa.

Po wojnie Bohdan Pniewski wrócił do swojego domu, wyremontował go i mieszkał w nim aż do śmierci w 1965 roku. W tym samym roku willę wpisano do rejestru zabytków.