Zaprojektował najlepszą salę koncertową w Polsce. „Muzyki słuchamy oczami”

– Gdyby nie architektura, pewnie zostałbym muzykiem. Przed laty zdecydowałem jednak inaczej – mawia. Tomasz Konior, główny architekt katowickiej pracowni Konior Studio i autor projektu budynku NOSRP w Katowicach, stworzył obiekt, który dla muzyków i miłośników muzyki stał się miejscem niemal kultowym. Uniwersalność tej sali stała się legendarna: w NOSPR-ze odbywają się koncerty Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, ale też – gwiazd muzyki pop.

Wszyscy zwracają uwagę na niezwykłą akustykęw sali. Dzięki temu każdy słuchacz czy słuchaczka, niezależnie od tego, gdzie siedzi, może cieszyć się muzyką w takim samym stopniu. Jak powstawał projekt NOSPR? I w jaki sposób budynek projektu pracowni Tomasza Koniora zmienił Katowice – miasto, które do niedawna miało opinię zaniedbanego, a dzisiaj uznawane jest za jedno z najciekawszych w Polsce?

Tomasz Konior: NOSPR to uosobienie miejskości 

Mam dwie pasje. Jedną jest miasto, drugą – muzyka. Chciałem, by siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach była miejscem stworzonym z myślą o muzyce, ale ściśle powiązanym z miastem. By stała się wręcz uosobieniem tego, czym jest „miejskość”. Mam nadzieję, że to się udało.

Słowo „spotkanie” najlepiej definiuje NOSPR. Tu spotykają się muzycy, a także melomani. Koncert jest zaś kwintesencją spotkania. To, co powstało, było konsekwencją tej myśli.

Czytaj więcej

Sztuka

Rusza wielka wystawa dzieł Pabla Picassa. Organizator zdecydował: będzie darmowa

To będzie wielka gratka dla miłośników wielkiej sztuki. W Madrycie rusza wyjątkowa wystawa grafik Pabla Picassa. Wydarzenie wzbudzi wielkie zainteresowanie także dlatego, że będzie je można obejrzeć całkowicie za darmo.

Można powiedzieć, że słuchanie muzyki w domu, na dobrym sprzęcie, jest dużo przyjemniejsze niż wyjście do miasta i wzięcie udziału w wydarzeniu kulturalnym. Może ktoś obok nas w sali koncertowej będzie kasłał albo szeleścił papierkiem? Może pogoda nie będzie sprzyjać? Prawda jest jednak taka, że uczestnictwo w koncercie to coś niepowtarzalnego i magicznego. Oczywiście, efekt zależy od wielu bodźców. Jako architekci chcemy, żeby wrażenia związane z oprawą koncertu były jak najlepsze.

Krzysztof Penderecki i Tomasz Konior na placu budowy katowickiego NOSPR-u.

Foto: Bartek Barczyk

Yasuhisa Toyota, mój przyjaciel, który był akustykiem sali koncertowej katowickiego NOSPR-u, powiedział kiedyś, że słuchamy oczami. Na efekt wywoływany przez muzykę wpływa to, co widzimy i jak odnajdujemy się we wnętrzach. A także – jaką relację z publicznością budują muzycy. Czy jest to relacja typu „my i oni”, czy też wszyscy tworzą wspólnotę wokół muzyki do tego stopnia, że ten, kto siedzi w ostatnim rzędzie na najwyższym balkonie, czuje, jakby koncert miał na wyciągnięcie ręki? Taki efekt staraliśmy się osiągnąć w NOSPR-ze. Na tym polega też postęp na styku architektury i akustyki – udaje się sprawić, że nawet 2 tysiące ludzi może w bardzo dobrych warunkach słyszeć i widzieć niezależnie od miejsca siedzenia i odległości od estrady. To nie jest norma w starych salach koncertowych, nawet tych najsłynniejszych.

Przełomem w moim myśleniu była też podróż do Japonii. Dzięki Krystianowi Zimermanowi poznałem jego ulubione sale koncertowe w Tokio, Kioto, Hyogo i wiele innych, 
niezwykłych miejsc, którymi Japończycy zrewolucjonizowali myślenie o przestrzeniach dla muzyki. Byliśmy bardzo zaawansowani w projektowaniu NOSPR-u, gdy do Polski pierwszy raz przyjechał Yasuhisa Toyota. Zadałem mu wówczas pytanie: „Jaka jest recepta na dobrą salę koncertową?”. Popatrzył na mnie i powiedział: „Ty jesteś architektem. Wymyśl salę, ja dla niej zrobię akustykę”. Wcześniej pracowałem z wieloma akustykami, zawsze opieraliśmy się na ściśle określonych wytycznych. Yasu odrzucił wcześniejsze podejście – próbujmy, twórzmy, wymyślmy, ruszmy wyobraźnię – to jest jego dewiza.

Wnętrze sali koncertowej w NOSPR-ze.

Foto: Radosław Kaźmierczak

Brzmienie to bardzo skomplikowane zjawisko – blisko 200 źródeł dźwięku na estradzie i prawie 2 tysiące osób na widowni. Każdy niuans, który dociera z estrady, powinien być selektywnie słyszalny i jednocześnie musi tworzyć pewną całość, którą słyszy się w dowolnym miejscu. Oczywiście najczęściej mówimy o akustyce, ale liczy się także widzenie, odczuwanie atmosfery sali koncertowej. Dlatego w NOSPR-ze użyliśmy drewna, dzięki temu zapach stał się kolejnym bodźcem. To ważne, żebyśmy doświadczali różnorodnych doznań, bo one sprawiają, że czujemy komfort słuchania i uczestnictwa w wydarzeniu.

Tomasz Konior: Katowice to miasto dobre dla architekta

Katowice to moje miasto z wyboru. Przyjechałem tam z Krakowa po studiach, na praktykę budowlaną. Gdy w 1994 roku stanąłem w osi dzisiejszej alei Korfantego i popatrzyłem w stronę Spodka, powiedziałem do siebie: jestem tu chyba za karę. Z czasem dotarło do mnie, że to niezwykłe miasto.

Katowice są specyficzne. To miasto dość młode, w dodatku na naszych oczach przechodzące transformację. Do niedawna było postrzegane jako miejsce kojarzące się z przemysłem. Teraz coraz częściej budzi skojarzenia z kulturą. To bardzo ważne, ponieważ mamy do czynienia z tym, co uwielbiam, czyli z bogactwem różnorodności. O to chodziło też w NOSPR-ze.

Budynek NOSPR-u z zewnątrz.

Foto: Bartek Barczyk

Profesor Tadeusz Sławek powiedział kiedyś, że aby zrozumieć Katowice, trzeba usunąć warstwę kurzu i dostrzec to, co nie jest oczywiste. Po pewnym czasie zrozumiałem, że Katowice są miastem dla architekta, ponieważ jest tam sporo do zrobienia. Katowice potrzebują działania.