Szklany sufit pęka. Kobiety w sektorze chemicznym radzą sobie coraz lepiej

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że branża chemiczna jest obecnie jednym z największych sektorów zatrudnienia. Mimo, że przedsiębiorstwa, które funkcjonują w tym obszarze szybko się rozwijają, a udział kobiet w tym rozwoju jest znaczący, branżę tę – stereotypowo – nadal postrzega się jako męską.

Nierównowaga płci, która nadal utrzymuje się na rynku pracy w wielu sektorach jest jednak szkodliwa dla całego rozwoju społeczno-gospodarczego. Z badań jasno wynika bowiem, że zróżnicowanie płci wpływa pozytywnie na wydajność zespołów oraz potencjał innowacyjny firm.

W ubiegłym roku firma BASF rozpoczęła kampanię komunikacyjną „Chemia jest kobietą”. Jednym z jej celów było „odczarowanie” branży chemicznej pod kątem udziału kobiet w tym sektorze. Fakty bowiem przeczą mitom: kobiety nie tylko coraz chętniej pracują w przemyśle chemicznym, ale mają także istotny wkład w jego rozwój.

W październiku 2022 roku firma BASF w partnerstwie z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego oraz „Forbes Women”, przeprowadziły pierwsze w Polsce badania na temat roli kobiet w przemyśle chemicznym. Celem było zrozumienie sytuacji oraz postrzegania kobiet zatrudnionych w tym sektorze.

Materiały prasowe

Jednym z istotnych założeń badania, przeprowadzonego przez firmę Kantar, było ustalenie, jakie zjawiska związane z płcią mogą mieć wpływ na sytuację kobiet zatrudnionych w branży chemicznej, bądź tych, które pragną podjąć pracę w tym sektorze. Organizatorzy badania starali się dowiedzieć między innymi, jakie cechy kobiet są postrzegane jako ich atuty w pracy oraz jakie specyficzne dla kobiet ograniczenia stanowią bariery rozwoju zawodowego.

Próbowano też odpowiedzieć na pytanie, czy w branży chemicznej funkcjonują stereotypy dotyczące płci pracownika i dyskryminacja na tym tle. Zweryfikowano też, w jaki sposób płeć wpływa na codzienność pracownika w miejscu zatrudnienia, jak różne grupy pracowników postrzegają kobiety w branży chemicznej oraz czy i jak zmienia się sytuacja kobiet zatrudnionych w tym sektorze.

Grupę badawczą stanowili pracownicy 149 największych firm chemicznych zrzeszonych w Polską Izbą Przemysłu Chemicznego. Wśród respondentów dominowały grupy wiekowe 28-40 i 41-55. Kobiety stanowiły 55 proc. badanych, a 94 proc. wszystkich respondentów stanowiły osoby z wykształceniem wyższym.

Rola kobiet w sektorze chemicznym

Z przeprowadzonych badań wynika, że na przestrzeni ostatnich kilkudziecięciu lat liczba kobiet w sektorze chemicznym stale rośnie. I choć prowadzi to między innymi do zmian w układzie społecznym pracowników w branży, to równowagi wciąż nie ma. Mimo zachodzących zmian, w przemyśle panuje bowiem stereotypowe postrzeganie kobiet.

Materiały prasowe

Jedno z pytań, jakie zadano respondentom, dotyczyło wyboru ścieżki zawodowej. Z badania Kantar wynika, że wśród kobiet taki sam wpływ na wybór branży chemicznej miała pasja, jak i przypadek (33 proc.). Trzecim najczęściej wybieranym czynnikiem była możliwość rozwoju (27 proc.). 16 proc. kobiet wybrało natomiast branżę chemiczną, gdyż największy pracodawca w okolicy należał do tego właśnie sektora. Tyle samo (16 proc.) kobiet zdecydowało się na branżę chemiczną ze względu na satysfakcjonujące zarobki. Dla 14 proc. respondentek powodem podjęcia pracy w branży była stabilność zatrudnienia, a dla 6 proc. pozycja branży chemicznej na rynku. 10 proc. badanych podała „inne” przyczyny. 

BASF

Kobiety na ogół nie wskazywały, że miały problem ze zdobyciem pierwszej pracy. Swoje pierwsze doświadczenia zawodowe przeważnie zdobywały bowiem już we wczesnych latach kariery – np. na studiach. Większość ankietowanych stwierdziła także, że jeśli miałyby ponownie wybrać pracę w sektorze, to by to zrobiła. W ankiecie kobiety rzadziej niż mężczyźni wskazały dobre zarobki jako korzyść z pracy w sektorze chemicznym – 39 proc. względem 55 proc.

Różnice w wynagrodzeniu

Ankietowane kobiety podkreślały, że dobrze wiedzą, iż zarobki mężczyzn i kobiet na analogicznych stanowiskach są niższe. Istotną różnicę w płacach zaobserwowano także między sektorem publicznym oraz prywatnym. W sektorze publicznym dostrzeżono większe nierówności w pensjach między reprezentacją kobiet i mężczyzn. Jak zaznaczono w omówieniu raportu, różnice w płacach były obserwowane przez pracowników, którzy mają prywatny kontakt ze współzatrudnionymi – swoimi partnerami czy znajomymi. 

BASF

Z danych z 2021 roku pochodzących z Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń wynika, że mediana wynagrodzenia w branży chemicznej wynosi 5549 zł w przypadku kobiet i 6416 zł w przypadku mężczyzn. Pytane o wynagrodzenia respondentki wskazywały, że choć wiedzą, że mężczyźni zarabiają więcej, nie do końca rozumieją, dlaczego tak jest.

Materiały prasowe

Z raportu wynika natomiast, że za główne powody zróżnicowania w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn uznaje się mniejszą skłonność do podejmowania ryzyka oraz rzadszą postawę konkurencyjną kobiet. Na podstawie badań ankietowych przeprowadzanych co roku wśród osób bezrobotnych Narodowy Bank Polski raportuje, że wynagrodzenie jakiego oczekują kobiety jest poniżej przeciętnej oczekiwanego wynagrodzenia przez mężczyzn. 

BASF

Ponad 80 proc. badanych kobiet potwierdziło swoją obserwację różnicy w płacach i trudniejszej ścieżki rozwoju zawodowego. Z badania wynika także, że problem leży w obecnej strukturze przedsiębiorstw, a podział ten zaczyna się już na najniższych stanowiskach. Niektóre posady specjalistyczne są kojarzone z wysiłkiem fizycznym, co sprawia, że dyskwalifikuje się kobiety jako potencjalnych pracowników w tych obszarach. Większe możliwości rozwoju są często powiązane właśnie z tymi stanowiskami. Badane pracownice zazwyczaj nie zdawały sobie z tego sprawy w momencie zatrudnienia.

Kobieta na macierzyńskim

Zdaniem respondentek jednym z problemów związanych z pracą w tej branży są również ciąża oraz urlop macierzyński. Powodują one bowiem absencję i brak permanentnej dyspozycyjności. Dla części kobiet pracujących w sektorze chemicznym, ciąża związana jest również z dodatkowym stresem.

Ankietowane martwiły się, czy ich środowisko zawodowe nie wpłynie negatywnie na dziecko. Przerwa w karierze spowodowana ciążą dla kobiet mających styczność ze szkodliwymi dla zdrowia substancjami często jest dłuższa niż w innych sektorach. Część ankietowanych zwracało uwagę na to, że pracodawca może postrzegać to negatywnie. Co więcej, w większości wywiadów jedną z najwyżej ocenianych zalet pracy w branży była możliwość bezpiecznego udania się na urlop macierzyński.